İnsan hakları savunucuları saldırılar ve cinayetler karşısında olağanüstü cesur bir duruş sergiliyor – yeni rapor
2022 yılında, yirmi altı ülkeden en az 401 insan hakları savunucusu barışçıl çalışmalarından dolayı öldürüldü.
Front Line Defenders bugün yayınladığı yeni raporunda, 2022 yılında dünyanın birçok ülkesinde insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne yönelik saldırılara rağmen insan hakları savunucularının daha demokratik, kapsayıcı ve adil bir toplum için cesaret ve direnç gösterdiklerini söyledi.
Front Line Defenders’ın Küresel Analiz 2022 raporunda dünya çapında insan hakları savunucularının karşılaştıkları tehditlerin bir genel görünümü sunuluyor.
Raporda ayrıca 2022 yılında yirmi altı ülkede öldürülen 401 insan hakları savunucusunun isimleri de anılıyor. Bu bilgi, yıl içinde öldürülen insan hakları savunucularına ilişkin verileri toplamak ve doğrulamak için çalışan insan hakları örgütlerinin oluşturduğu bir ortak platform olan HRD Memorial’ın istatistiklerine dayanılarak veriliyor.
Front Line Defenders Geçici Direktörü Olive Moore “2022 yılında ilk kez dört yüzden fazla insan hakları savunucusunun hedef alınarak öldürülmesine tanık olduk. Bu son derece vahim bir gelişme. Latin Amerika insan hakları savunucuları için dünyanın en ölümcül bölgesi olmaya devam ederken, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile hak savunucuları açısından genel durumun daha tehlikeli bir hal aldığını da gözlemledik” dedi.
“Bu insan hakları savunucuları, insan hakları çalışmaları nedeniyle kasten hedef alınıp öldürüldüler. Adaletsizliğe meydan okumayı ve seslerini yükseltmeyi tercih etmenin bedelini hayatlarıyla ödediler.
“Küresel Analiz raporu, devletlerin insan hakları savunucularına yönelik baskılarının şiddetini ve kapsamını göstermesinin yanı sıra hak savunucularının olaganüstü direncini de ortaya koyan kapsamlı bir resim çiziyor – bu rapor, insan hakları savunucularının, örgütlerin, ağların ve toplumsal hareketlerin ağırlaşan ekonomik koşullara, derinleşen otoriterciliğe ve iklim krizine karşı durarak kolektif hakları savunmak için ayağa kalkan insan hakları savunucularına yazılan bir tanıklıktır.”
Hedef Gözeterek Öldürmelerde Artış
2022 yılında, HRD Memorial 26 ülkede öldürülen 401 insan hakları savunucusunun vakalarını araştırdı ve doğruladı. 2021 yılında 35 ülkeden 358 insan hakları savunucusu öldürülmüştü.
HRD Memorial verilerine göre öldürmelerin yüzde sekseni Kolombiya, Ukrayna, Meksika, Brezilya ve Honduras’tan müteşekkil beş ülkede gerçekleşti. HRD Memorial bileşenlerinden Somos Defensores tarafından belgelenen ve doğrulanan verilere göre Kolombiya tek başına ölümlerin yüzde kırk altısından, yani en az 186 ölümden sorumlu. Toprak, çevre ve yerli halklar için çalışan insan hakları savunucuları en çok hedef alınan ve cinayetlerin neredeyse yarısını oluşturan (% 48) grubu oluşturuyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali bağlamında ise, insani müdahale çalışmalarında yer alan hak savunucuları ve hak temelli haber yapan gazeteciler özellikle hedef alındı ve en az ellisinin Rusya ordusu tarafından öldürüldüğü belgelendi.
Diğer Tehdit Türleri
Küresel Analiz 2022 verileri Front Line Defenders’e bildirilen en az 1.500 tehdit ve ihlale dayanılarak hazırlandı ve bölgeye, tehdidin cinsine, hak savunuculuğu alanına ve toplumsal cinsiyete göre sınıflandırıldı.
2022 yılında Front Line Defenders’a bildirilen başlıca tehditler gözaltı ve tutuklama (%19,5); hukuki işlemler (%14,2); fiziksel saldırı (%12,8); ölüm tehditleri (%10,9) ve takip/gözetlemeydi (%9,6). Asya ve Amerika kıtasındaki hak savunucuları en fazla ölüm tehdidiyle karşı karşıya kalırken Afrika’daki hak savunucuları gözaltı ve tutuklama, Avrupa ve Orta Asya bölgesi ile Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki hak savunucuları ise haklarında başlatılan hukuki işlemlerin tehdidi altında çalışmalarını sürdürdüler.
Kadın insan hakları savunucularının maruz kaldığı ihlaller arasında üçüncü sırayı ölüm tehditleri aldı. Trans ve cinsiyet çeşitliliğine sahip/cinsiyet bozucu hak savunucularının karşılaştığı en yaygın ihlal biçimi ise fiziksel şiddet olarak belgelendi.
Hedef alınan insan hakları savunucularının çalışma alanlarına göre dağılımı ise şöyle: çevre, toprak ve yerli hakları (%11); ifade özgürlüğü (%10); toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü (%9); kadın hakları (%7) ile cezasızlık ve adalete erişim (%6).
Kadınlar çatışma ve krizin ön saflarında
2022 yılında kadın hakları savunucuları ve kadın hareketi insan haklarına yönelik saldırılara karşı öncü rol oynadı.
Yıl boyunca Afganistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, El Salvador, İran, Myanmar, Sudan ve Ukrayna gibi bir çok ülkede kadın hakları savunucuları en otoriter rejimlere ve işgalci güçlere karşı koymaya ve direnmeye devam etti.
Bu yüzden kadın hak savunucuları ağır ve cinsiyetçi bir bedel ödedi. Kendilerine ve ailelerine yönelik çevrimiçi itibarsızlaştırma ve hakaret kampanyaları, cinsel şiddet ve akıl sağlığı ve esenliklerini etkileyen farklı saldırıların hedefi oldular..
Hak savunuculuğunun yaygın olarak suç addedilmesi
2022 yılında insan hakları savunucularının kriminalize edilerek yakalama, gözaltı ve haklarında yasal işlem başlatılması en yaygın ve baskın saldırı biçimi olarak tüm ihlallerin üçte birinden fazlasını (%34) oluşturdu. Terörle mücadele yasalarının insan hakları savunucularını yaygın ve keyfi bir biçimde gözaltına almak ve soruşturmak için kullanılması hak savunucularının morallerini, kapasitelerini ve kaynaklarını olumsuz yönde etkiledi.
Farklı ülkelerde farklı biçimler alsa da Belarus, Hindistan, Nikaragua, İşgal Altındaki Filistin Toprakları ve Zimbabve’de yetkililer terörle mücadele ve benzeri kısıtlayıcı yasaları hak savunucuların ve örgütlerin gözaltına almak, ofislerini basmak, soruşturma başlatmak, sorgulamak, kapatma ile tehdit etmek ve fiilen kapatmak için kullandı.
Küresel ölçekte insan hakları savunucularına yöneltilen en yaygın suçlamalar ulusal güvenliğe ve devlete karşı suçlar (%19), terör örgütüne üyelik veya yardım (%12,8), hakaret/iftira, devleti ve kurumlarını aşağılama ve devletin bölünmezliğine karşı suçlar (%10,1), yalan haber yaymak (% 9) oldu. Çeşitli diğer suçlamaların toplamı ise (%21,8) oldu.
İnsan hakları savunucuları ayrıca hükümetler ve özel şirketler tarafından bir dizi dijital tehditle hedef alındı. İnternet, web sitesi ve sosyal medyaya erişimin kısıtlanması (%22,9), çevrimiçi taciz ve şiddet tehdidi (%9,4), bilgisayar ve telefonlara el konulması (%8,7), fiziki takip ve internette kişisel verilerin yayınlanması en çok kullanılan (%8,3) yöntemler arasındaydı.
Olive Moore "Dünyanın dört bir yanında baskıcı hükümetler hukuku insan hakları savunucularını susturmak ve onların çalışmalarını engellemek için bir silah haline getirdi ve hak savunucuları dijital ve fiziksel tehditlerin yanı sıra yasal ve farklı zulüm ve eziyet biçimlerine maruz bırakıldı.
“Ancak bu tacizler, insan hakları savunucularını çalışmaya devam etmekten alıkoymayı başaramadı; aksine onları baskıya karşı koymak ve adaleti savunmak için harekete geçirdi. Uluslararası toplum, insan hakları savunucularıyla dayanışma içinde olmalı ve onları korumak için gereken her şeyi yapmalıdır” dedi.
Küresel Analiz raporu uluslararası alanda insan hakları savunucularının korunmasına yönelik Birleşmiş Milletler bünyesinde Çevre Hakları Savunucuları için Özel Raportör atanması ve Avrupa Birliği’nin sürdürülebilirlik için kurumsal özen yükümlülüğü üzerine yönerge taslağı gibi ilerlemeler olduğu tespitinde bulunmakla birlikte, insan haklarının korunması için küresel ölçekte yapılanların yapılması gerekenlerin çok gerisinde olduğunu ve bu konunun tüm hükümetlerin ortak dikkat ve eylemini gerektirdiğini vurguluyor.
Editörler için Notlar:
Öldürmelere ilişkin veriler: Front Line Defenders, HRD Memorial şemsiyesi altındaki partner kurumların doğruladığı verilerin toplanmasını yönetir. HRD Memorial’ın partner kurumları ACI-Participa (Honduras); Uluslararası Af Örgütü; Comité Cerezo (Meksika); FIDH; Front Line Defenders; Global Witness; Human Rights Defenders’ Alert – Hindistan; Karapatan (Filipinler); OMCT; El Programa Somos Defensores (Kolombiya); Red TDT (Meksika) ve UDEFEGUA’dan (Guatemala) oluşmaktadır.
Hak savunucularına yönelik diğer ihlallere ilişkin veriler: Front Line Defenders'ın 1 Ocak-31 Aralık 2022 tarihleri arasında yayımladığı acil eylemler ve onaylanan hibelerde yer alan bilgilere dayanılarak tespit edilen 1.583 tehdit ve ihlal bildiriminden derlenmiştir. Daha fazla ayrıntı için raporun metodoloji bölümüne bakınız.
