Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye’nin insan hakları savunucusu Taner Kılıç'ı tutuklu yargılanmasının hukuka aykırı ve keyfi olduğuna hükmetti

31 Mayıs 2022 tarihinde, Strasbourg'da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Türkiye'nin insan hakları savunucusu Taner Kılıç'ı tutuklu yargılamasının hukuka aykırı ve keyfi olduğuna hükmetti. AİHM, Türkiye'nin Taner Kılıç'ın özgürlük ve güvenlik hakkını (Madde 5.1, 5.3 ve 5.5) ve ifade özgürlüğünü (Madde 10) ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme, insan hakları savunucusunun müteakip mahkûmiyetinin doğrudan insan hakları savunucusu olarak faaliyetiyle bağlantılı olduğuna karar verdi. Ayrıca AİHM, Taner Kılıç'ın suç işlediğine dair 'makul bir şüphe' olmamasına rağmen ilk tutuklamanın gerçekleştiğini belirtti. Türkiye'nin mağdura 24.500 € tazminat ve masraf ve giderler için ise 10.000 € ödemesine karar verildi.

Taner Kılıç,  ilk tutukluluk haline ve 14 aydan fazla tutuklu kalmasına ilişkin AİHM'e şikâyette bulunarak, suç işlediğinden şüphelenmek için makul bir gerekçe bulunmadığını ileri sürmüştür. İnsan hakları savunucusu, ilk ve devam eden tutukluluk halinin ifade özgürlüğü hakkını ihlal ettiğini de öne sürmüştür.

Taner Kılıç, 6 Haziran 2017 tarihinde Türk hükümeti tarafından Fethullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması (FETÖ/PDY) olarak adlandırılan bir gruba üye olduğu şüphesiyle tutuklandı. İnsan hakları savunucusunun 9 Haziran 2017 tarihinde İzmir 3. Sulh Ceza Mahkemesi'ne çıkarılarak tutuklanmasına karar verildi. 10 insan hakları savunucusunun Taner Kılıç'ın cezaevinde olduğu 5 Temmuz 2017'de katıldıkları çalıştayda tutuklandığı Büyükada davasının iddianamesine daha sonra insan hakları savunucusu da eklendi. Bu insan hakları savunucuları daha sonra İstanbul 10 olarak anılmaya başlandı.

31 Ocak 2018 tarihinde, İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi Taner Kılıç'ın tahliyesine karar verdi. Ancak İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi bu kararı iptal etti ve bir gün sonra insan hakları savunucusu tutuklanarak tutuklu yargılanmya devam etti. Taner Kılıç, 15 Ağustos 2018 tarihinde İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi'nin kararıyla tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı. İnsan hakları savunucusu toplamda 14 aydan fazla tutuklu kaldı.

İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi, 25 Ekim 2017'den bu yana yargılanan on bir insan hakları savunucusu hakkında 3 Temmuz 2020'de kararını verdi. Mahkeme, Taner Kılıç'ı “silahlı terör örgütüne üye olmaktan” altı yıl üç ay hapis cezasına çarptırdı. Karara karşı temyiz başvurusu şu anda Yargıtay'da beklemektedir.

Front Line Defenders, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararını memnuniyetle karşılamaktadır. Front Line Defenders, Türk makamlarına Taner Kılıç ve Büyükada davasında mahkum edilen diğer üç insan hakları savunucusuna yönelik haksız ve mesnetsiz mahkumiyet kararlarının derhal ve koşulsuz olarak bozulması çağrısında bunmaktadır. Front Line Defenders, suçlamaların insan hakları savunucusunu susturmak amacıyla uydurulduğuna ve siyasi amaçlı olduğuna inanmaktadır. Front Line Defenders, yetkililerin hak ve özgürlükler ve onları savunanlar üzerindeki daha geniş kapsamlı baskılarından ciddi şekilde endişe duymaktadır.

26 Kasım 2020 tarihinde İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi Büyükada Davası ve #İstanbul10 olarak bilinen davada verilen kararı oy birliğiyle onadı. İnsan hakları savunucuları Günal Kurşun, İdil Eser, Özlem Dalkıran and Taner Kılıç haklarında verilen cezalara itiraz etmişti. Savcı ise Nejat Taştan ve Veli Acu’nun beraatlerine karşı istinafa gitmişti. Mahkeme toplamda iki buçuk sayfalık gerekçeli kararında 35. Ağır Ceza Mahkemesinin verdiği kararlarda usule ve esasa ilişkin herhangi bir hukuka aykırılığın bulunmadığı, delillerde ve işlemlerde herhangi bir eksiklik olmadığı” ve “cezaların kanuni bağlamda uygulandığını” belirterek istinaf başvurularının esastan reddine hükmetti. Dört hak savunucusu kararı Yargıtay’a taşıyacak.

Üç yıl süren yargılanmanın 3 Temmuz 2020’de görülen son duruşmasında, İstanbul 35. ACM, insan hakları savunucuları Ali Gharavi, İlknur Üstün, Nalan Erkem, Nejat Taştan, Peter Steudtner, Şeyhmus Özbekli ve Veli Acu’nun beraatlerine, Günal Kurşun, İdil Eser ve Özlem Dalkıran’ın “silahlı terör örgütüne bilerek ve isteyerek yardım etmek”ten 25 ay, Taner Kılıç’ın ise “silahlı terör örgütü üyeliği”nden 6 yıl 3 ay ile cezalandırılması yönünde karar vermişti.

Karar, bir hakimin muhalefetiyle oy çokluğuyla alındı. Karara muhalefet şerhi koyan üye hakim dört hak savunucusunun da üzerlerine atılı suçları işledikleri sabit olmadığından beraatlerine karar verilmesi kanaatinde olduğunu söyledi. Gerekçeli kararda da savunmaların aksini ortaya koyacak delillerin bulunmadığını ifade ederek çoğunluk kararına katılmadığını belirtti.

Front Line Defenders, istinaf mahkemesinin uyduruk ve asılsız delillere dayandırılan ve adil yargılama esaslarına uymayan bir yargılamayla verilen hapis cezalarını onamasını kınamaktadır. Kurum, insan hakları savunucularının üç yıldan fazladır mahrum bırakıldığı adalete Yargıtay kararıyla kavuşacağı inancıyla, davayla ilgili gelişmeleri yakından izlemeye devam edecektir. Front Lİne Defenders Türkiye hükümetine insan hakları savunucularına, sivil topluma ve gazetecilere zulmetmekten vazgeçmesi için yaptığı çağrıyı bir kez daha tekrarlamaktadır.

27 Kasım 2019 tarihinde Savcı, Taner Kılıç'ın 'terör örgütüne üyelik' ve İdil Eser, Özlem Dalkıran, Günal Kurşun, Veli Acu ve Nejat Taştan'ın 'terör örgütüne üye olmamakla birlikte yardım etme' suçu nedeniyle mahkumiyetlerini istedi. Ali Gharavi, Peter Steudtner, Nalan Erkem, İlknur Üstün ve Şeyhmus Özbekli'nin ise beraatini istedi. Savcının mütaalası, orijinal iddianamenin bir tekrarıdır. Savunma avukatları tarafından mahkemeye sunulan kanıtlar ve tanıkların ifadelerini göz ardı edilmektedir.

Mahkemenin 11 insan hakları savunucusu için kararını vermesi beklenen bir sonraki duruşma 19 Şubat 2020 tarihinde gerçekleşecek.

31 Ocak 2018 tarihinde, İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Taner Kılıç’ın tahliyesine karar verdi. Savcı ise bu karara itirazda bulundu ve 1 Şubat 2018 tarihinde Taner Kılıç, 21 Haziran 2018 tarihinde gerçekleştirilmesi planlanan bir sonraki duruşmaya kadar tekrar tutuklandı.

31 Ocak 2018 tarihinde, Istanbul 10 olarak bilinen insan hakları savunucuları ile birlikte Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi  Yönetim Kurulu Başkanı Taner Kılıç’ın üçüncü duruşması İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü.

Mahkeme, Taner Kılıç’ın yurtdışı çıkış yasağı konularak tahliyesine ve  Istanbul 10’un duruşmalardan vareste tutulmasına karar verdi. Bir sonraki duruşma tarihi ise 21 Haziran 2018 olarak belirlendi. Ancak savcı, mahkemenin kararına bir üst mahkeme olarak görev yapan İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi’nde itiraz etti ve sonrasında Taner Kılıç için yakalama kararı çıkarıldı. Daha sonra ise  Kılıç, gözaltına alınarak hapishaneden bölgedeki jandarma karakoluna nakledildi.

1 Şubat 2018 günü, Taner Kılıç,  İzmir, Aliağa’da bulunan mahkemeye getirildi ve İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi’ne video konferans aracılığıyla bağlandı. Mahkeme, 36. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararını kabul etti ve Taner Kılıç’ın tutuklu yargılanmasına karar verdi.

Front Line Defenders, Türkiye’de yalnızca insan haklarının savunulması için sürdürdüğü meşru ve barışçıl faaliyetlerle ilişkili olarak suçlandığına inanılan Taner Kılıç’ın tekrar tutuklanmasını ve tutukluluk halinin devamını şiddetle kınamaktadır.

Front Line Defenders, İstanbul 10 olarak bilinen insan hakları savunucularının 22 Ekim 2017 tarihinde yapılacak ikinci duruşmaya kadar tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmalarından memnuniyet duymaktadır. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Taner Kılıç’ın serbest bırakılması ve beraati için ise Türk makamlarına çağrıda bulunmaktadır.

25 Ekim 2017 tarihinde, İstanbul 35’inci ağır Ceza Mahkemesi tarafından görülen ilk duruşmada İstanbul 10 serbest bırakıldı. İstanbul 35’inci Ağır Ceza Mahkemesi, İstanbul Başsavcılığı tarafından terörle ilişkili suçlara istinaden düzenlenen iddianameyi 16 Ekim 2017 günü kabul etmişti. Dava, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Taner Kılıç’ın davasıyla birleştiridi ve 22 Kasım 2017 gününe ertelendi.

Davayı gözlemlemek üzere İstanbul’da bulunan Front Line Defenders Direktör Yardımcısı Andrea Rocca;

“10 insan hakları savunucusunun serbest bırakılması rahatlatıcı olsa da; bu insanların başkalarının haklarını korudukları için 3 aydan fazla bir süre hapis yatmış olması bir felakettir. Mahkemede verdikleri ifadelerde de anlaşıldığı üzere hayat boyu süren eşitlik ve adelet arayışları gözününe alındığında maruz kaldıkları suçlamalar kesinlikle saçma” dedi.

5 Temmuz 2017  günü, İnsan Hakları Gündemi Derneği’nden Veli Acu ve Günal Kurşun; Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi’nden Direktör İdil Eser; Yurttaşlık Derneği’nden Özlem Dalkıran ve Nalan Erkem; Kadın Koalisyonu’ndan İlknur Üstün; Hak İnsiyatifi’nden Şeyhmus Özbekli; Eşit Haklar İzleme Derneği’nden Nejat Taştan ve Hollanda  merkezli Kalkınma Ajansı HİVOS ile işbirliğinde bulunan danışmanlar Ali Gharavi ve Peter Steudtner İstanbul, Büyükada’da gerçekleştirdikleri bir eğitim esnasında gözaltına alınmıştı. 18 Temmuz 2017 günü ise insan hakları savunucuları “silahlı terör örgütüne yardım etme” suçlaması ile tutuklanmıştı. 25 Temmuz 2017 tarihinde,aynı suçlamalarla karşı karşıya olan Nejat taştan ve Şeyhmus Özbekli ise adli kontrol şartıyla serbest bırakıldılar.

6 Haziran 2017 günü İzmir’de düzenlenen bir operasyonla gözaltına alınan ve  9 Haziran’da, Türk Hükümetinin Temmuz 2016’da gerçekleştirilen darbe girişimin arkasında olmakla suçladığı Gülen hareketi mensubu olduğu iddiasıyla “terör örgütü üyesi olmak” suçlaması ile  tutuklan Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Taner Kılıç’ın dosyası İstanbul 10 iddianemesine eklendi.

Dava, 25 Ekim 2017 günü sabah saat 10.00’da görülmeye başlandı ve gece yarısına kadar sürdü. Mahkemeye savunmalarını sunduktan sonra tüm insan hakları savunucuları serbest bırakıldı. Veli Acu ve Özlem Dalkıran’a yurtdışına çıkış yasağı konulurken Nejat Taştan ve Şeyhmus Özbekli’nin adli kontrol şartı kaldırıldı; fakat yurtdışına çıkış yasağı konuldu. Diğer tüm insan hakları savunucuları koşulsuz olarak serbest bırakıldı. Taner Kılıç davasının ilk duruşması 26 Ekim 2017'de İzmir 16. Ağır Ceza Mahkemesinde gerçekleşti. Mahkeme, Kılıç’ın davasının İstanbul 10  davası ile birleştirilmesine ve tutukluluğunun devam etmesine karar verdi. Istanbul 10 ve Kılıç’ın davası 22 Kasım 2017 tarihinde görülecek.

Front Line Defenders, bu 10 cesur insan hakları savunucusunun serbest bırakılmasını memnuniyetle karşılamakla birlikte; yöneltilen suçlamaların Türkiye’de yalnızca insan haklarının savunulması için yaptıkları meşru ve barışçıl faaliyetlerle bağlantılı olduğuna inanarak suçlamaları kınamaktadır. Front Line Defenders, Türk makamlarına, İstanbul 10’un tamamen beraati ve Taner Kılıç’ın da serbest bırakılması ve beraati için çağrıda bulunmaktadır.

6 Temmuz 2017 tarihinde 8 insan hakları savunucusu ve iki danışman İstanbul Büyükada’da gözaltına alındı. Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün ve Nejat Taştan bir çalıştay esnasında gözaltına alındılar. Çalıştaya katılan iki danışman, Ali Gharawi ve Peter Steudtner da gözaltına alınanlar arasındaydı. Ali Gharawi ve Peter Steudtner’ın hâlâ Büyükada Emniyet Müdürlüğü’nde tutulduğuna inanılıyor. Diğer 8 kişinin nerede olduğu ise henüz bilinmiyor.

Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli ve Özlem Dalkıran, Avrupa’nın her yerinde barış, demokrasi ve sivil toplumu destekleyen Helsinki Yurttaşlar Derneği adına çalışmalar yürütmekteler. İdil Eser, Af Örgütü Türkiye’nin direktörü. Veli Acu ve Günal Kurşun, ülkedeki insan hakları ihlallerini izleyen İnsan Hakları Gündemi Derneği yönetim kurulunda yer alıyorlar. İlknur Üstün, cinsiyet eşitliği ve kamu hayatına kadın katılımını destekleyen Kadın Koalisyonu üyesi. Nejat Taştan, eşitliği savunan ve bağımsız seçim izleme gerçekleştiren Eşit Haklar İçin izleme Derneği’nin koordinatörü. Ali Gharawi ve Peter Steudtner ise insan hakları savunucuları ve kalkınma örgütlerini destekleyen Hollanda Kalkınma Örgütü HIVOS ile ortak çalışan danışmanlar.

5 Temmuz 2017 sabahı, Türkiyeli insan hakları savunucuları için Büyükada’daki Ascot Hotel’de düzenlenen çalıştaya polis baskını gerçekleştirildi. Tüm katılımcılar gözaltına alındılar. Danışmanlar Ali Gharawi ve Peter Steudtner’ın Büyükada’da tecritte tutulduğuna inanılıyor. Şimdiye kadar avukatların kendileri ile görüşmesine izin verilmedi. Diğer 8 insan hakları savunucusunun nerede olduğu henüz doğrulanamıyor, ancak Büyükada’dan İstanbul’da farklı karakollara götürüldükleri düşünülüyor.

Frontline Defenders, bu gözaltıların insan hakları savunuculuğu için yapılan çalışmalardan dolayı gerçekleştiğine inanmaktadır ve yukarıda belirtilen 8 insan hakları savunucusu ve 2 danışmanın tutuklanmasından büyük endişe duymaktadır.

Frontline Defenders, Türkiye yetkililerinden;

1. Yalnızca insan haklarını korumak amacıyla gerçekleştirdikleri meşru ve barışçıl çalışmaları nedeniyle alıkonulduklarına inanılan Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharawi ve Peter Steudtner’ın acil ve koşulsuz şekilde salıverilmesini;

2. Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharawi ve Peter Steudtner’ın fiziksel ve psikolojik bütünlük ve güvenliklerinin sağlanması için gerekli tüm tedbirlerin alınmasını;

3. Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharawi ve Peter Steudtner’ın gözaltında tutuldukları süre içerisinde yapılan muamelenin Birleşmiş Milletler’in 9 Aralık 1988 tarihli 43/173 No’lu Genel Kurul Kararınca kabul edilen “Herhangi Bir Biçimde Tutulan veya Hapsedilen Kişilerin Korunmasına Dair İlkeler Bütünü”ne uygun olmasını;

4. Derhal Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan’ın gözaltı yerlerinin ailelerine ve avukatlarına bildirilmesini, acilen kendilerine sınırsız görüşme imkanı sunulmasını, Ali Gharawi ile Peter Steudtner’ın avukatlarına acilen ve sınırsız şekilde kendileriyle görüşme imkanı sağlanmasını;

5. Türkiye’deki insan hakları savunucularının hedef gösterilmesinin sonlandırılmasını ve yargı yoluyla baskı kurulması da dahil tüm kısıtlamalardan bağımsız ve misilleme endişesi gütmeden tüm koşullarda meşru insan hakları faaliyetlerini sürdürmelerinin güvence altına alınmasını talep etmektedir.