Türkiye: Dört insan hakları savunucusu altı yıl sonra beraat etti

6 Haziran 2023 tarihinde İstanbul 35. Ağır Ceza Mahkemesi, yeniden görülen ve #Istanbul10 olarak da bilinen Büyükada Davasında tüm insan hakları savunucuları açısından beraat kararı verdi. Yargıtay'ın 22 Kasım 2022 tarihinde insan hakları savunucularına verilen cezaları bozması sebebiyle yargılama yeniden görülmeye başlamıştı. İlk derece mahkemesi 5 Temmuz 2017 tarihindeki polis baskınıyla gözaltına alınan Günal Kurşun, İdil Eser ve Özlem Dalkıran hakkında ‘terör örgütüne bilerek ve isteyerek yardım etme’ suçundan, 6 Haziran 2017 tarihinde gözaltına alınan Taner Kılıç hakkında ise ‘silahlı terör örgütüne üye olmaktan’ hüküm kurmuştu.

Günal Kurşun, İdil Eser ve Özlem Dalkıran 5 Temmuz 2017 tarihinde Büyükada’da dijital güvenlik ve esenlik ile ilgili bir atölye sırasında gözaltına alınan on hak savunucu arasındaydı. On üç günlük gözaltı süresinin ardından, 17 Temmuz 2017 gününün sabah saatlerinde on insan hakları savunucusundan altısı çıkarıldıkları hakimlikçe tutuklanmış, 6 Haziran 2017 tarihinden beri tutuklu olan Taner Kılıç ise Ekim 2017’de hazırlanan Büyükada Davasının iddianamesine on birinci sanık olarak eklenmişti.

Savcı, 1 Haziran 2023 tarihinde mahkemeye sunduğu mütalaasında Günal Kurşun, İdil Eser ve Özlem Dalkıran hakkında isnat edilen suçu işlediklerine dair dosyada somut delil bulunmamasından beraat kararı isterken, Taner Kılıç hakkında ise Kılıç’ın telefonunun Gülen Cemaati üyelerinin kullandığı belirtilen ByLock isimli sohbet programının kullandığı IP’lerden sinyal aldığını iddia ederek cezalandırılmasını talep etti. Oysa alınan bilirkişi raporu ByLock uygulamasına tahsis edilen IP adreslerinden gelen sinyal trafiğinin bu program kaynaklı olup olmadığının belirlenemeyeceğini ve dolayısıyla bu uygulamayı kullandığına dair kesin delil sağlamadığını daha evvel belirtmişti.

Taner Kılıç mahkemede sunduğu beyanda ByLock uygulaması kullandığı iddiasını çürüten dört farklı uzman görüşüne rağmen halen masumiyetini kanıtlamak için mücadele ettiğini söyledi. İnsan hakları savunucu mahkemeye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin oy birliği ile aldığı ve tutuklanmasının keyfi ve hukuka aykırı olduğu kararını hatırlatarak hakkında beraat kararı verilmesini istedi.

Günal Kurşun, gözaltına alındıkları ilk günden itibaren insan hakları savunucuları hakkında yapılan yaygın karalama kampanyası ve hedef göstermelere değinerek ‘Önce ajandık, vatan hainiydik. Sonra terör örgütü üyesi olmamakla birlikte teröre yardımla suçlandık. Geçen hafta gelen mütalaada ise beraatımız isteniyor. Bu yargının durumunu açıkça gösteriyor’ dedi. Tek faaliyetinin insan hakları savunuculuğu olduğunu söyleyerek sözlerini tamamlayan Kurşun ‘Aynı faaliyetleri bugün de yaparım, yapıyorum da zira hala bir insan hakları savunucuyum’ dedi.

Avukatların esas hakkındaki mütalaaya karşı son savunmalarını tamamlamasının ardından mahkeme tüm insan hakları savunucuları hakkında yöneltilen suçu işlediklerini gösteren sabit delil olmadığı gerekçesiyle beraat kararı verdi. Karara karşı tüm tarafların yedi gün içinde itiraz etme hakkı bulunuyor.

23 Mart 2021 tarihinde Anayasa Mahkemesi kadın insan hakları savunucusu Özlem Dalkıran’ın tutukluluğunu haksız bularak Anayasa’nın 19/3 maddesinin güvencesinde olan kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine hükmetti. Mahkeme hak savunucusuna 40.000TL tazminat ödenmesine karar verdi. Özlem Dalkıran hala kamuoyunda Büyükada ya da #İstanbul10 olarak bilinen davada yargılanıyor.

Mahkeme halen Yargıtay aşamasında olan Büyükada davasının olgularını da detaylı olarak incelediği kararında, savcılığın 10 insan hakları savunucusunun gözaltına alındığı toplantının gizli olduğu iddiasına ilişkin somut delil ortaya koymadığını, “Kaldı ki bir toplantının gizli olmasının tek başına bir suçlama konusu yapılmaması gerektiğini” belirtildi. Kararda ayrıca, Özlem Dalkıran’ın toplantıya katılacak hak savunucularına gönderdiği “WhatsApp yazışmalarında elektronik cihazların otele gelinceye kadar kapatılmasını söylemesinin neden suçlamaya konu edildiği ise anlaşılamadığını” söylendi.

Özlem Dalkıran’a yönelik suçlamaları tek tek ele alan Mahkeme, ihlal kararında kadın insan hakları savunucusunun “savunması ve dosya kapsamına göre somut olayda tutuklama için gerekli olan suç işlendiğine dair kuvvetli belirtinin yeterince ortaya konulamadığı kanaatine ulaşıldığı” ve bu sebeple tutuklamanın hukuki olmamasından dolayı hak ihlali gerçekleştiğine hükmetti.

Anayasa Mahkemesi Özlem Dalkıran’ın gözaltı işleminin hukuki olmaması ve gözaltı süresinin aşılması sebebiyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği ve iddiasını başvuru yollarının tüketilmemesi sebebiyle kabul edilemez buldu. Adil yargılanma ve şeref ve itibar haklarının ihlal edildiğine ilişkin iddiaları da başvuru yollarının tüketilmemesi sebebiyle kabul edilemez bulundu.

11 Temmuz 2017 tarihinde, insan hakları savunucuları, Nalan Erkem, Seyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharavi ve Peter Steudtner'ın gözaltı süresi savcılık kararıyla yedi gün daha uzatıldı.

Nalan Erkem, Seyhmuz Özbekli ve Özlem Dalkiran, tüm Avrupa'da barış, demokrasi ve sivil toplumu teşvik eden bir organizasyon olan Helsinki Yurttaşlar Derneği için çalışıyor. İdil Eser, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi direktörüdür. Veli Acu ve Günal Kursun, ülke çapında insan hakları ihlallerini izleyen İnsan Hakları Gündemi Derneği için çalışıyor. İlknur Üstün, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların toplumsal yaşama katılımının artırılmasına odaklanan Kadın Koalisyonu’nun bir üyesidir. Nejat Tastan, eşitliği teşvik eden ve bağımsız seçim gözlemi yürüten bir sivil toplum örgütü olan Eşit Haklar İzleme Derneği'nde koordinatör. Ali Gharavi ve Peter Steudtner ise insan hakları savunucularını ve kalkınma örgütlerini desteklemek için Hollandalı Kalkınma Ajansı HIVOS ile işbirliği yapan İsveçli ve Alman  danışmanlardır.

11 Temmuz 2017 tarihinde, insan hakları savunucuları, Nalan Erkem, Seyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharavi ve Peter Steudtner'ın gözaltı süresi savcılık kararıyla yedi gün daha uzatıldı. Gözaltı emrinde silahlı terör örgütü üyeliği şüphesi ifade ediliyor. 10 ve 11 Temmuz 2017 tarihleri ​​arasında polis, gözaltına alınan savunucuların evlerinde arama yaptı ve alınan bilgilere göre, flaş disk ve sabit disklerin yanı sıra diğer elektronik ekipmanlara el konuldu. Soruşturmanın doğasına ilişkin açıklama yapılmamasına rağmen, savunuculara karşı Türk medyasının bazı kesimleri tarafından ve sosyal medya kanallarında insan hakları savunucularını "casuslarla" ilişkilendiren bir karalama kampanyası yapıldı.

5 Temmuz 2017 sabahı, Büyükada, Ascot Hotel’de Türk insan  hakları savunucuları için Helsinki Yurttaşlar Derneği tarafından düzenlenen bir atölye çalışmasına Türk polisi tarafından baskın düzenledi. Bütünsel güvenlik konulu 5 günlük atölye çalışması, 2 Temmuz 2017 tarihinde başladı. Atölye çalışmasına katılan on insan hakları savunucusu, Nalan Erkem, Şeyhmuz Özbekli, Özlem Dalkıran, İdil Eser, Veli Acu, Günal Kurşun, İlknur Üstün, Nejat Taştan, Ali Gharavi ve Peter Steudtner polis tarafından gözaltına alındı. Savunucular iki gruba ayrıldı; sekiz Türk savunucu daha sonra İstanbul'da farklı polis karakollarına götürülürken, iki yabancı Büyükada Karakolunda kaldı. Gözaltıların ardından 24 saat boyunca insan hakları savunucularının aileleriyle iletişim kurmasına izin verilmedi.

Front Line Defenders, insan haklarının savunulmasına yönelik faaliyetlerine ilişkin gözaltına alındıklarına inanılan söz konusu on insan hakları savunucusunun keyfi olarak gözaltına alınması ve tutulmasına ilişkin son derece endişe duymaktadır.